Η Αναξαγόρειος Σχολή και τα αγγεία Πρωτογεωµετρικής εποχής Στο χώρο που σήµερα βρίσκεται το 3ο ∆ηµοτικό Σχολείο Ν. Ιωνίας (οδός Ρ. Φεραίου) είχε ανεγερθεί το 1931 το Ιδιωτικό Γυµνάσιο “Αναξαγόρειος Σχολή” που 3 χρόνια µετά το κλείσιµο του, στέγασε το Γυµνάσιο Ν. Ιωνίας, έως τη δεκαετία του 1970, που αυτό µεταστεγάσθηκε στα κτίρια της οδού Παπαφλέσσα. ∆υο γενιές Ιωνιωτών είχαν φοιτήσει σε αυτό το Γυµνάσιο που αν και δηµόσιο πια εξακολουθούσε να διατηρεί τον τίτλο: “Αναξαγόρειο”.
Στο προαύλιο του Αναξαγόρειου το 1948 η παρατηρητικότητα του µαθητή Βασίλη Βασιλειάδη, οδήγησε τον αρχαιολόγο Παπαδηµητρίου στο να κάνει ανασκαφές και να φέρει στο φως πολλά περίφηµα αγγεία Γεωµετρικής Τέχνης και τον τύµβο (νεκροταφείο) των ∆αιδαλίδων, ∆ήµου εκ των αρχαιοτέρων της Αθήνας που ανήκε στην Κεκροπίδα Φυλή. Τα αγγεία αυτά σήµερα κοσµούν τις βιτρίνες του Αρχαιολογικού Μουσείου.
Ουσιαστικά στο χώρο του κτιρίου του 1ου ∆ηµοτικού Σχολείου στεγάζονταν αρχικά τέσσερα σχολεία (δύο αρρένων και δύο θηλέων) και µετά τα 1ο, 2ο, 3ο µικτά ∆ηµοτικά Σχολεία, µαζί µε ένα Νηπιαγωγείο. Πολύ αργότερα, τη δεκαετία του ’60 το 2ο ∆ηµοτικό πήγε στο δικό του διδακτήριο, στη συνοικία Λαζάρου και ακόµη αργότερα, τη δεκαετία του ’80 το 3ο ∆ηµοτικό στη συνοικία της Ειρήνης στο χώρο ακριβώς που λειτουργούσε αρχικά το ιδιωτικό σχολείο «Αναξαγόρειο» και µετά το Γυµνάσιο Νέας Ιωνίας και τέλος το ιδιωτικό Γυµνάσιο «Κοσµάς ο Αιτωλός», αφού βέβαια αυτό το τελευταίο χρειάστηκε να κατεδαφιστεί. Το Νηπιαγωγείο παρέµεινε στο χώρο ως τις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν απέκτησε δικό του διδακτήριο.
Όταν τα τρία σχολεία του Ιστορικού Κέντρου συλλειτουργούσαν στο κτίριο της οδού Κρήτης ίσχυε, µια όχι αυστηρά εφαρµοζόµενη κατανοµή των µαθητών: Το 1ο Σχολείο είχε τους µαθητές του γύρω από την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων έως την οδό Ηρακλείου και νοτίως της πλατείας Μητέρας, το 2ο Σχολείο είχε τους µαθητές του βορείως της πλατείας και ανατολικώς ως τα όρια του Ηρακλείου και το 3ο ∆ηµοτικό είχε τους µαθητές της «συνοικίας Μαυροκορδάτου», της «συνοικίας Ήλιος», του χώρου δηλαδή που σήµερα οριοθετεί τη λεγόµενη «συνοικία Ειρήνη».
Το Ελληνικό Σχολείο και ο καθολικός του διάδοχος το Ηµιγυµνάσιο Νέας Ιωνίας (του οποίου και αυτού η ζωή ήταν σύντοµη, λειτούργησε 5- 6 χρόνια) στεγάστηκαν σε µια µεγάλη ηµιδιώροφη προσφυγική τετρακατοικία, ευρισκόµενη µεταξύ Α΄ ∆ηµοτικού σχολείου και ναού Αγ. Αναργύρων, η οποία αρχικά προοριζόταν για νοσοκοµείο, ιδέα που εγκαταλείφθηκε όταν µε τη βοήθεια της Ε.Α.Π. ανεγέρθηκε γύρω στα 1925-26 η «Αγία Όλγα».
Για τα µέτρα της εποχής ήταν ένα ωραίο, κεραµοσκεπές οίκηµα, µε 6 αίθουσες διδασκαλίας, γραφείο διευθυντή και βοηθητικούς χώρους. Όταν αργότερα το Ηµιγυµνάσιο, στην αρχή, και το 6τάξιο Γυµνάσιο Ν. Ιωνίας µετά, δεν ήταν δυνατόν αν χωρέσουν στο κτίριο αυτό, ενοικιάστηκε από το κράτος το διδακτήριο του «Αναξαγορείου», στην οδό Ρ. Φεραίου, στην είσοδο της πόλης. Στην προµετωπίδα της κυρίας εισόδου εξακολουθούσε να υπάρχει η επιγραφή «Αναξαγόρειον» επί έτη, αν και πλέον δεν στεγαζόταν ιδιωτικό σχολείο, αλλά δηµόσιο.
Αυτό το «Αναξαγόρειο» που φιλοξένησε 5 σχεδόν «σειρές» µαθητών (από την τρίτη τάξη έως την ογδόη) ανάµεσα 1934-1968 (και για µερικά χρόνια µετά, µια τουλάχιστον «σειρά» µαθητών του Ιδιωτικού Γυµνασίου «Κοσµάς ο Αιτωλός»), ήταν ένα όµορφο καλοσχεδιασµένο διδακτήριο, ισόγειο. Οι αίθουσές του δεν ήταν κατά παράταξη, αφού υπήρχαν και πτέρυγες, µε γραφείο άνετο και βοηθητικούς χώρους, ταράτσα µε οικίσκο για τον επιστάτη και τη γυµναστική των κοριτσιών κι ένα προαύλιο στη δυτική πλευρά του, που είχε δηµιουργηθεί από εκβραχισµούς.
